Μία από τις δυσκολότερες έννοιες που έχει χρειαστεί ποτέ να εξηγήσω στους μαθητές μου είναι αυτή της διαβόητης πνευματικής διάστασης των πολεμικών τεχνών. Αυτό το φάντασμα που πλανάται πάνω από τις πολεμικές τέχνες, το οποίο πολλοί βάζουμε στην «ταμπέλα» της σχολής μας, αλλά το οποίο όλοι αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά, αν το αντιλαμβανόμαστε καν. Γιατί τελικά, πολλοί μαθητές ρωτούν – και με το δίκιο τους – τι το πνευματικό έχει το να μαθαίνουμε πώς να σπάμε τα κόκκαλα του αντιπάλου μας ρε δάσκαλε;
Οι πολεμικές τέχνες είναι η σπουδή της βίας. Ανεξάρτητα από τις απόψεις που μπορεί να διατυπώνει ο κάθε ασκούμενος ή δάσκαλος, για να έχει νόημα η πολεμική μας τέχνη πρέπει πρώτα από όλα να πληρεί τη ρήτρα της αποτελεσματικότητας, ήτοι της αποτελεσματικής άσκησης βίας. Αν αυτό δεν συμβαίνει, τότε όλες οι ιδέες περί πνευματικότητας είναι απλά ασκήσεις επί χάρτου. Και αυτό είναι OK. Αλλά δεν είναι αυτό που ενδιαφέρει εμάς στο AKBAN Ninjutsu Itten Dojo. Ο δρόμος των πολεμικών τεχνών απαιτεί να είμαστε τόσο πολεμιστές, όσο και τεχνίτες. Αν δεν είμαστε πρώτα πολεμιστές, τότε κανέναν δεν αφορά το αν είμαστε τεχνίτες.
Κάθε φορά που μπαίνουμε στο tatami, όσο καλά και να περνάμε, όσο και να απολαμβάνουμε την προπόνηση, δεν αλλάζει το γεγονός ότι σπουδάζουμε την πλέον ωμή έκφανση της βίας, της βίας σώμα με σώμα. Και εκεί ακριβώς, μέσα στον ιδρώτα και στη δυσκολία, βρίσκεται η πνευματική διάσταση των πολεμικών τεχνών. Η βία είναι η βασική αρχή με βάση την οποία κινούνται τα πάντα. Όχι φυσικά μόνο η «φυσική» βία – μία γροθιά, μια κλωτσιά, ένας πνιγμός. Αυτή δεν είναι παρά η πιο στενή και απλοϊκή ερμηνεία της. Βία είναι η άσκηση δύναμης σε ένα σύστημα το οποίο βρίσκεται σε αδράνεια με σκοπό να επιφέρουμε ένα αποτέλεσμα.
Μέσα στο dojo αναπαράγουμε συμβολικά όλο το δυναμικό δράμα της ύπαρξης. Προσπαθούμε να φέρουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε (να περάσουμε ένα χτύπημα, να κάνουμε μια ρίψη, να πάρουμε ένα tap) ενάντια σε κάποιον που δεν θέλει να μας το επιτρέψει. Παλεύουμε και κερδίζουμε, παλεύουμε και χάνουμε. Κάθε φορά που κερδίζουμε κάνουμε τον εαυτό μας καλύτερο. Κάθε φορά που χάνουμε ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη θνητότητά μας. Το μόνο που μας κρατά στη ζωή είναι το γεγονός ότι αυτός που μας νίκησε δεν είναι εχθρός μας. Και μετά χαμογελάμε και δίνουμε τα χέρια. Αυτό που κάνουμε στις σχολές δεν είναι παρά να χρησιμοποιούμε το σώμα μας - το πιο άμεσο εργαλείο που διαθέτουμε - για να κατανοήσουμε βιωματικά το θέατρο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Όπως έχω ξαναπεί, βία δεχόμαστε όλοι καθημερινά με χίλιους δυο τρόπους, σε κάθε περιβάλλον που τυχαίνει να υπάρχουμε, στην εργασία μας, στην οικογένειά μας, στις σχέσεις μας. Δεν είναι το αν δεχόμαστε βία, είναι το τι κάνουμε όταν αυτό συμβαίνει. Η δική μας ικανότητα για βία, είναι αυτή που μας δίνει αυτοπεποίθηση και μας επιτρέπει να αναπτύξουμε την προσωπικότητά μας ελεύθερα. Είναι η βία που μας επιτρέπει να θέσουμε όρια. Όχι η χρήση της, αλλά η ικανότητα για τη χρήση της. Ο καλύτερος πολεμιστής φέρνει το αποτέλεσμα που επιθυμεί, χωρίς να τραβήξει το όπλο του. Για να φτάσει όμως εκεί, πρέπει να το τραβήξει, να το χρησιμοποιήσει και να επιβιώσει από τη μάχη, χιλιάδες φορές.
Για να φτάσουμε στο σημείο που η βία παύει να είναι ταυτόσημη με την καταστροφή και αποκτά δημιουργική διάσταση, πρέπει να εκτεθούμε ολόψυχα σε αυτή, ξανά και ξανά και ξανά. Με τρόπο που θα μας δυναμώσει, αλλά δεν θα μας καταστρέψει: μέσα από τη σπουδή των πολεμικών τεχνών. Αν αυτή η σπουδή μας δίνει κάτι, αυτό είναι η ικανότητα να πάρουμε κάτι που φαινομενικά είναι η δύναμη της καταστροφής και να το μετουσιώσουμε σε δημιουργία. Η μέγιστη βία που μπορούμε να ασκήσουμε καθορίζει και τα μέγιστα όρια της ελευθερίας μας. Ειδάλλως, η ελευθερία μας εξαρτάται από την μεγαλοθυμία, ή μη, των ισχυρότερων από εμάς. Και αυτό είναι ένα στοίχημα με πολύ χαμηλές πιθανότητες να κερδίσουμε.
Κάθε πλάσμα στον πλανήτη παλεύει για ζωτικό χώρο. Το ίδιο ισχύει και για τις ιδέες, για τις επιθυμίες, και για κάθε έκφανση της ζωής. Η βία που μπορεί να ασκήσει κάθε φορέας της ζωής ή κάποιας ιδέας είναι αυτό που καθορίζει τις πιθανότητες επιτυχίας και επιβίωσης του. Χωρίς αυτό να ταυτίζεται με τον κοινωνικό δαρβινισμό που επαγγέλλεται το νοσηρό οικονομικό μοντέλο που υπομένουμε σήμερα. Βία είναι κατά βάση η ικανότητα μας να επιφέρουμε αλλαγή. Ακόμα και η ευγενέστερη και πιο χρήσιμη τάση της ανθρωπότητας, η συνεργασία, απαιτεί την προϋπόθεση της ισορροπίας των δυνάμεων – δηλαδή της ικανότητας άσκησης βίας. Μπορούμε να είμαστε μεγαλόθυμοι, εφόσον είμαστε ισχυροί.
Στο dojo ερχόμαστε αντιμέτωποι με το θαυμαστό παράδοξο της βίας. Μαθαίνουμε πώς να τη χρησιμοποιούμε, παίρνουμε μια γεύση από τις δυνάμεις που είμαστε ικανοί να ασκήσουμε, και ταυτόχρονα ερχόμαστε αντιμέτωποι με το πόσο εύθραυστο είναι το σώμα μας, πόσο ευπαθής είναι η ζωή μας. Η ύπαρξή μας δεν εξαρτάται μόνο από τις δυνάμεις μας, αλλά και από τις δυνάμεις των άλλων. Υπό αυτό το πρίσμα, η συνεργασία και η αρμονική συνύπαρξη γίνεται απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής. Ίσως ακόμα και να αποτελεί το σπόρο της κοινωνικής και προσωπικής ευτυχίας. Όσο ισχυροί και να είμαστε, όση βία και να μπορούμε να εξαπολύσουμε, η ζωή μας βρίσκεται και στα χέρια των άλλων. Ακόμα και οι πιο ισχυροί ανάμεσά μας, δεν παύουν να είναι θνητοί. Ο ζητιάνος, ο βιομήχανος, ο μισθοφόρος, δεν χρειάζεται παρά μόνο μία σφαίρα για να πάψει να υπάρχει.
Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να κλονίσει κάποιον μέχρι τα βάθη της ψυχής του. Στις πολεμικές τέχνες παλεύουμε συνεχώς με αυτό το φόβο, αναπαριστούμε συνεχώς την αέναη αναμέτρηση με το θάνατο. Σίγουρα δεν είναι για όλους. Αλλά πάλι, ούτε ο Δρόμος του Πολεμιστή είναι.