Το ζήτημα της πιστότητας στην παράδοση ακολουθεί στενά κάθε σχολή που ασχολείται με την εκμάθηση παραδοσιακών πολεμικών τεχνών. Κάποιοι δάσκαλοι ακολουθούν πιστά τις διδαχές των δικών τους δασκάλων, μένοντας όσο γίνεται πιο κοντά στην καταγεγραμμένη μορφή των τεχνικών τους. Κάποιοι άλλοι εξετάζουν με έντονα κριτικό μάτι τα στοιχεία της εκπαίδευσης που εκείνοι έλαβαν και αναπροσαρμόζουν την διδασκαλία τους σύμφωνα με τη δική τους ανάγνωση. Ποιο είναι το σωστό; Μπορούμε να αμφισβητούμε την παράδοσή μας τελικά, ή πρέπει να δείχνουμε εμπιστοσύνη στη σοφία των προηγούμενων;
Ο χρόνος που αφιερώνουμε σε καθετί στη ζωή μας είναι το πιο πολύτιμο νόμισμά μας. Αυτή η επιλογή εν πολλοίς καθορίζει τη μορφή και την ποιότητα της ύπαρξής μας. Στην αρχή της πορείας μας σε μια πολεμική τέχνη, η ερώτηση που καλούμαστε όλοι να απαντήσουμε στον εαυτό μας είναι το για ποιο λόγο εκπαιδευόμαστε. Από την απάντησή μας πηγάζει η νοηματοδότηση της εκπαίδευσής μας. Αν εκπαιδευόμαστε για να εκτεθούμε σε μια μορφή σωματικής έκφρασης και να γυμναστούμε - χωρίς να μας απασχολεί η μαχητική εφαρμογή των όσων μαθαίνουμε - τότε λίγο μας αφορά τον αν η πολεμική μας τέχνη πληρεί τη ρήτρα της αποτελεσματικότητας. Και αυτό είναι πολύ θεμιτό. Η πολεμικές τέχνες είναι τόσο «πολεμικές», όσο και «τέχνες». Δεν θέλουν όλοι να γίνουν «πολεμικές μηχανές», ούτε ταιριάζουν όλες οι προπονητικές μέθοδοι σε όλους. Αν όμως η πρακτική εφαρμογή των μας τεχνικών σε πραγματικές συνθήκες σύγκρουσης είναι σημαντική για εμάς, η ισορροπία των δύο πλευρών του Ιανού των πολεμικών τεχνών είναι απαραίτητη.
Το ότι κάποια γνώση θεωρείται παραδοσιακή δεν αποτελεί κατ’ ανάγκη στοιχείο υψηλής αξίας ή κρυμμένης σοφίας. Προσωπικά δεν δέχομαι την παράδοση εν γένει ως σημαντική έννοια. Βρίσκω το χρονικό όριο που καθορίζει κάποιο υποσύνολο γνώσης ως «παράδοση» αυθαίρετο. Τι είναι παράδοση; Ό,τι καταγράφηκε πριν 1000 χρόνια; Πριν 100; Πριν 10; Την περασμένη εβδομάδα; Ή μήπως η πράξη αυτή της καταγραφής υποδηλώνει ότι μόνο αυτό που είναι αξιόλογο καταγράφεται;
Χιλιάδες συνήθειες και συμπεριφορές του παρελθόντος θεωρούνται ξεπερασμένες ή και απαράδεκτες στην εποχή μας. Ό,τι έχουμε κληρονομήσει ως άνθρωποι από τις προσπάθειες των προγόνων μας δεν είναι ούτε πάντα σωστό, ούτε πάντα καλύτερο από τους καρπούς των δικών μας προσπαθειών. Όπως τα πάντα, έτσι και οι πολεμικές τέχνες εξαρτώνται από τις δυνατότητες, τα τεχνικά μέσα, και την κριτική ικανότητα των προηγούμενων δασκάλων. Δεν ήταν όλοι οι δάσκαλοι «πεφωτισμένοι φιλόσοφοι-πολεμιστές», ήταν απλοί άνθρωποι εκτεθειμένοι στους περιορισμούς και τα τυχαία γεγονότα της εποχής τους. Δεν σημαίνει ότι επειδή κάτι ειπώθηκε από κάποιον σπουδαίο ή καταγράφηκε σε παπύρους (ένα πολύ πρωτόγονο μέσο σε σχέση με πχ. το βίντεο) για να φτάσει σε εμάς, είναι ντε και καλά κάποια μεγάλη αποκάλυψη.
Σε πρακτικούς όρους αυτό σημαίνει ότι η κριτική σκέψη είναι κορυφαίας σημασίας για τον ασκούμενο. Δεν ζούμε πλέον στην εποχή που ο τάδε Grandmaster κατοικεί στο δείνα κορφοβούνι και εκπαιδεύει τους λίγους και εκλεκτούς ελίτ commando/ninja/δολοφόνους, μακριά από το βλέμμα της κοινωνίας και προστατευμένος από την επιστημονική εξέταση. Είμαστε στην εποχή του internet, των social media, και του ανοιχτού διαλόγου ανάμεσα στους ασκούμενους/δασκάλους όλων των τεχνών. Ό,τι λέγεται οφείλει να υποστηρίζεται με πραγματικά δεδομένα και να είναι ανοιχτό σε εποικοδομητική κριτική. Ο μυστικισμός και η κρυπτικότητα απορρίπτονται σταθερά από τις πολεμικές τέχνες και κάποια στιγμή θα αποτελούν παρελθόν. Όλα είναι (ή θα έπρεπε να είναι) ανοιχτά σε εξέταση. Αν κάτι που μαθαίνουμε δεν βγάζει νόημα, και συνεχίζει να μη βγάζει νόημα μετά από πολύχρονη εκπαίδευση, τότε ίσως το πρόβλημα να είναι στη πληροφορία αυτή καθαυτή και όχι στον «μικρό μας απαίδευτο νου που δε μπορεί να αγγίξει τα άχραντα μυστήρια των μεγάλων Δασκάλων».
Οπότε να τα παρατήσουμε όλα και να μάθουμε MMA;
Σε καμία περίπτωση. Όχι επειδή το MMA είναι άθλημα/θέαμα, ή επειδή τάχα δεν δίνει δεξιότητες χρήσιμες στην πραγματική μάχη. Η μαχητική ικανότητα που δίνει το ΜΜΑ είναι πραγματική και εκτός από άθλημα/θέαμα, είναι και μια μέθοδος προσέγγισης των πολεμικών τεχνών από την οποία μπορούμε να ωφεληθούμε όλοι μας. Η αμείλικτη οικονομία του είναι το φίλτρο που απόσταξε το χείμαρρο των πολεμικών παραδόσεων της ανθρωπότητας σε αυτές τις λίγες τεχνικές με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας σε συνθήκες αθλητικού ανταγωνισμού. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε το ίδιο, δεδομένου ότι οι στόχοι μας διαφέρουν. Αυτό που σημαίνει όμως είναι ότι πρέπει να αποδεσμευτούμε από την άκριτη προσκόλληση σε παραδόσεις και να χρησιμοποιήσουμε την ίδια ειλικρίνεια για να εξετάσουμε την δική μας τέχνη. Ναι, οι πολεμικές τέχνες είναι πλούσιες και υπέροχες, αλλά πως τις κάνουμε δικές μας; Πως εγγυόμαστε ότι θα συνεχίσουν να έχουν νόημα στον κόσμο του σήμερα και του αύριο; Μόνο φέρνοντάς τες στα μέτρα μας.
Το Dojo μπορεί να είναι απλά ένας μουσειακός χώρος όπου ομφαλοσκοπούμε πάνω στις αναγνώσεις του παρελθόντος. Κανένα πρόβλημα. Αν αυτό επιθυμεί η καρδιά μας, τότε καλώς να ασχοληθούμε με τη διατήρησή της αρχαίας παράδοσης στο διηνεκές. Αν όμως θέλουμε να την κάνουμε χρήσιμη στο εδώ και στο τώρα, αν θέλουμε να οικειοποιηθούμε την τέχνη μας βαθύτερα, τότε το Dojo πρέπει να είναι και κάτι άλλο. Πρέπει να είναι ένας τόπος χωρίς άβατα, χωρίς ακατανόητα μυστήρια, χωρίς απαγορευμένες γνώσεις, χωρίς λίγους και εκλεκτούς μυημένους. Ο κάθε ασκούμενος είναι ζωντανός φορέας της τέχνης και ουσιαστικός συμμέτοχος στην εξέλιξή της. Είναι καθήκον και προνόμιό μας να κάνουμε ερωτήσεις και να αναζητούμε απαντήσεις τόσο στην παράδοσή μας, όσο και στα πορίσματα των άλλων τεχνών. Αν η παράδοσή μας αποδειχθεί ανεπαρκής, δεν συνεχίζουμε εμμονικά να την ακολουθούμε, ελπίζοντας ότι μια μέρα θα αποκαλυφθεί η κρυμμένη αλήθεια. Αναζητούμε τον τρόπο που δουλεύει αυστηρά και χωρίς συναισθηματισμούς. Αντικαθιστούμε ό,τι δεν δουλεύει με κάτι άλλο, πιο λειτουργικό. Εξελισσόμαστε και εξελίσσουμε την τέχνη μας ταυτόχρονα.
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι χρειάζεται να χάσουμε τον εαυτό μας και να αποκοπούμε από την παράδοσή μας για να ακονίσουμε την πολεμική της πλευρά. Στο AKBAN έχουμε την τύχη να κρατάμε στα χέρια μας μια υπέροχη τέχνη, γεμάτη θησαυρούς, πληρωμένους με τον ιδρώτα και το αίμα των πολεμικών μας προγόνων. Το μόνο που χρειάζεται είναι να βγάλουμε τους θησαυρούς μας από τις σκονισμένες προθήκες και να παίξουμε μαζί τους άφοβα. Κάποιες φορές θα γοητευτούμε, κάποιες θα απογοητευτούμε. Μόνο έτσι όμως μπορούμε να κατανοήσουμε τι έχει αξία και τι όχι, τι αξίζει να διασωθεί και τι δεν πειράζει αν ξεχαστεί. Οι δάσκαλοι που έσπρωξαν τα όρια της τέχνης μας πριν από εμάς, αυτό έκαναν. Εμείς γιατί όχι;