Η ατομική ασφάλεια αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής συνύπαρξης. Το τι είμαστε πρόθυμοι/ες να κάνουμε ή και να παραδώσουμε στο όνομα της ασφάλειας, απεικονίζεται πλήρως στη διαμόρφωση των κοινωνιών μας. Οι άνθρωποι και οι οργανισμοί που μονοπωλούν τη (ένοπλη) βία, «εγγυώνται» την ασφάλειά μας, με αντάλλαγμα την πειθαρχεία μας και αυτό αποτελεί μέρος του τρέχοντος κοινωνικού συμβολαίου.
Τι γίνεται όμως με την ατομική ασφάλεια του καθενός και της καθεμίας μας στην πράξη; Τη στιγμή που θα κινδυνέψω σε ένα σκοτεινό δρόμο, στις τουαλέτες ενός μπαρ, ή ακόμα και πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού μου, υπάρχει κάποιος που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλειά μου πέρα από εμένα;
Κατά τη γνώμη μου, όχι.
Αν επιθυμώ να έχω υπολογίσιμες πιθανότητες να επιβιώσω από μια επίθεση, οφείλω να προετοιμαστώ. Και αυτή η προετοιμασία πρέπει να είναι ρεαλιστική, διαρκής και πάνω από όλα, να μην αφήνει περιθώρια για αυταπάτες. Αν μου επιτεθούν και συμπλακώ, κατά πάσα πιθανότητα θα χτυπηθώ. Αν μου βγάλουν μαχαίρι και συμπλακώ, κατά πάσα πιθανότητα θα μαχαιρωθώ. Αν μου βγάλουν πιστόλι και συμπλακώ, κατά πάσα πιθανότητα θα πυροβοληθώ. Μπορεί να επιβιώσω, μπορεί και όχι. Όλα αυτά πρέπει να τα γνωρίζω από πριν.
Τα παραπάνω είναι γεγονότα και δεν επιδέχονται σοβαρής αμφισβήτησης, παρά μόνο κριτικής πάνω στη μεθοδολογία αντιμετώπισής τους. Αυτό που κάνει η εκπαίδευση, δεν είναι παρά να αυξάνει τις πιθανότητες υπέρ μου. Σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται την επιβίωση. Και την ίδια στιγμή, είναι η καλύτερη γραμμή άμυνας όταν βρίσκομαι μπροστά στον κίνδυνο, είτε αυτός που μου επιτίθεται είναι άγνωστος, είτε είναι οικείος.
Η εκπαίδευση αυτή έχει πολλές πτυχές, μόνο μία εκ των οποίων είναι σωματική. Η αυτοπροστασία ξεκινά πολύ πριν τη στιγμή της επίθεσης και οι δεξιότητες που απαιτούνται για να είναι αποτελεσματική χωρίζονται σε τρεις (3) βασικές κατηγορίες: Αντίληψη, Οριοθέτηση, Άμυνα.
Η Αντίληψη, ως εκπαιδεύσιμη δεξιότητα, δεν είναι παρά μία σειρά δυναμικών αυτοματισμών που έχουν ως στόχο να μου δώσουν όσο γίνεται περισσότερη πληροφορία για το περιβάλλον μου, σε όσο γίνεται λιγότερο χρόνο, σε όσο γίνεται μεγαλύτερη απόσταση από πιθανούς κινδύνους. Με απλά λόγια, πρέπει να μάθω να αναγνωρίζω τα συνήθη στοιχεία που συνοδεύουν τον κίνδυνο γρήγορα, από μακριά, να τα αξιολογώ και να λαμβάνω σωστές αποφάσεις με σκοπό την προφύλαξή μου. Ενδεχομένως να ακούγεται απλό, αλλά αν προσθέσουμε σε αυτή την εξίσωση, το συναίσθημα του φόβου που πάντα συνοδεύει μια κατάσταση κινδύνου, το χάσμα ανάμεσα στην θεωρία και την πράξη γίνεται σχεδόν αγεφύρωτο. Ο μόνος τρόπος να βελτιώσω την αντιληπτική μου ικανότητα είναι να επαναλάβω τις τεχνικές αντίληψής μου ξανά και ξανά και ξανά, με συνεχώς αυξανόμενη πίεση, μέχρι το σημείο στο οποίο γίνονται πλέον ασυναίσθητα.
Η Οριοθέτηση είναι ίσως η δυσκολότερη δεξιότητα, καθώς επηρεάζεται από πολλές άλλες παραμέτρους – πολλές φορές ανασταλτικές – όπως η κοινωνικές συμβάσεις, οι σχέσεις εξουσίας, η ανατροφή και η «παιδεία», καθώς επίσης και οι έξωθεν επιβεβλημένοι επιτελικοί ρόλοι. Αυτή την πιο σύνθετη εξίσωση την επιβαρύνει όχι μόνο ο φόβος, αλλά και το γεγονός ότι δεν είναι πάντα ξεκάθαρο πως/αν παραβιάζονται τα όριά μου (πχ. κάποιος με πλησιάζει ή και με αγγίζει χωρίς τη συναίνεσή μου χωρίς ωστόσο να είναι ξεκάθαρα επιθετική η προσέγγισή του). Η οριοθέτηση μου λοιπόν, για να είναι αποτελεσματική, απαιτεί τόσο σκέψη, όσο και τη λήψη σημαντικών αποφάσεων εκ των προτέρων, πολύ πριν χρειαστεί να θέσω τα όριά μου στην πράξη. Πρώτα από όλα πρέπει μου είναι ξεκάθαρο ποια είναι τα όρια αυτά, δεύτερο πως τα επικοινωνώ στους άλλους, και τρίτον και σημαντικότερο ποιες ενέργειες είμαι έτοιμος/η να κάνω για να τα υπερασπιστώ.
Η Άμυνα ή ακριβέστερα, η μαχητική εφαρμογή των σωματικών/τεχνικών μου γνώσεων είναι το τελευταίο στοιχείο στο οπλοστάσιο της αποτελεσματικής αυτοπροστασίας και έχει την ίδια βαρύτητα με τα προηγούμενα. Οι τεχνικές άμυνας/επίθεσης που μαθαίνω πρέπει να είναι απλές, εύκολα εφαρμόσιμες και πάνω απ’ όλα, να λαμβάνουν υπόψη τους τις πραγματικές παραμέτρους μιας μάχης σώμα με σώμα (πχ. ένας άνθρωπος 60 κιλών πολύ δύσκολα θα νικήσει κάποιον που ζυγίζει 100 κιλά και είναι πολύ δυνατότερος). Το στοιχείο της πραγματιστικής εκπαίδευσης είναι εφάμιλλης δυσκολίας με την οριοθέτηση για πάρα πολλούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους είναι το σοκ της σωματικής επίθεσης τόσο σε ψυχολογικό, όσο και σε σωματικό επίπεδο. Όπως είπε κάποτε ένας από τους μεγαλύτερους επαγγελματίες μποξέρ στην ιστορία: «Όλοι έχουν σχέδιο, μέχρι να φάνε μια μπουνιά στα μούτρα». Το ίδιο δύσκολο είναι στην πράξη και το να βλάψω εγώ ένα άλλο ανθρώπινο ον, ακόμα και αν έχω την τεχνική κατάρτιση και βρίσκομαι σε νόμιμη άμυνα. Μπορεί να φαντάζομαι ότι μπορώ να ασκήσω θανάσιμη βία, αλλά μέχρι να βρεθώ σε εκείνο το σημείο, η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω.
Όλα τα παραπάνω είναι προϊόντα μακροσκελούς και συγκροτημένης προπόνησης, με ξεκάθαρους στόχους και υπό την καθοδήγηση ενός καταρτισμένου εκπαιδευτή. Πολύ ξεκάθαρα, η ικανότητα αντίληψης, οριοθέτησης και άμυνας, πρέπει να είναι δεδομένη τη στιγμή που θα τη χρειαστώ. Σε συνθήκες στρες, φόβου και πίεσης, δεν θα ανέβω στο επίπεδο των περιστάσεων, θα πέσω στο επίπεδο της προπόνησης, και αυτό είναι μια αναπόδραστη πραγματικότητα. Οι όποιες ελάχιστες εξαιρέσεις, αποτελούν περιστατικά μνημειώδους τύχης και σίγουρα όχι κάτι στο οποίο μπορώ να βασιστώ ως κανόνα και να ρισκάρω τη ζωή μου.
Το «ψέμα» που αναπαράγεται δυστυχώς πολλές φορές, ακόμα (ή και ιδίως) από ορισμένους ανθρώπους των πολεμικών τεχνών, είναι ότι οι εν λόγω δεξιότητες μπορούν να αποκτηθούν μέσω κάποιου βίντεο, κάποιου βιβλίου, ή κάποιου σεμιναρίου που γίνεται μία δύο φορές το χρόνο. Είτε αυτό το ψέμα είναι προϊόν άγνοιας, είτε προϊόν ιδιοτέλειας, είναι ανεύθυνο και επικίνδυνο. Η επίθεση με σκοπό τη σωματική βλάβη, τη σεξουαλική κακοποίηση, τον εκφοβισμό, τον εξαναγκασμό, ή τη ληστεία αποτελεί μια απέραντα παραβιαστική πράξη, πάντοτε τραυματική για το θύμα, όποια έκβαση κι αν έχει τελικά.
Η αυτοπροστασία απέναντι σε αυτές τις εγκληματικές συμπεριφορές - από όπου κι αν προέρχονται - απαιτεί τόσο ψυχικό, όσο και σωματικό σθένος. Η δε αυτοάμυνα - οι συγκεκριμένες πράξεις που κάνω τη στιγμή ακριβώς που δέχομαι επίθεση - είναι δύσκολη, βάναυση, και εξαιρετικά επικίνδυνη. Και αυτή τη δυνατότητα μπορώ να την αποκτήσω μόνο με σκληρή προπόνηση.
Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος.
Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος.
Υπάρχει μόνο η πραγματική, ζωντανή εκπαίδευση.
Όλα τα υπόλοιπα είναι απλά ευσεβείς πόθοι.